Alarmerend rapport over criminele jeugd Zwolle, ‘messen op basisschool’

Crimineel gedrag onder jeugd in Zwolle verhardt en komt op steeds jongere leeftijd voor. Welzijnswerkers luiden de noodklok, blijkt uit een rapport van Bureau Beke over de situatie in Zwolle. Vooral in het onderwijs is de verharding goed te zien. Daar worden soms al messen mee naar de basisschool genomen. ‘Het zit in een escalerende fase.’

Uit politiecijfers komt naar voren dat met name de drugs- en vuurwapenmisdrijven zijn toegenomen. Ingezoomd op de drugscriminaliteit blijkt dat er in de gemeente Zwolle sprake is van verjonging en verharding. Waar in de periode 2012-2014 iets meer dan 20 procent van de verdachten voor de handel van harddrugs jonger waren dan 25 jaar, is dit percentage in de periode 2015-2018 gestegen naar iets meer dan 40 procent.

Ouders
Uit het onderzoek komt naar voren dat de internaliserende problematiek toeneemt in Zwolle. De genoemde oorzaken zijn dat jeugdigen zich meer eenzaam voelen, steeds meer een bepaalde mate van prestatiedruk en stress ervaren doordat zij opgroeien in een prestatiemaatschappij, vaker in een complexe gezinssituatie leven en dat door medicalisering de neiging bestaat een etiket te geven aan alles wat afwijkt. Bijna alle experts maken zich zorgen om de Zwolse jeugd.

Een medewerker van het sociale wijkteam vertelt dat ouders veeleisender zijn geworden: ‘De verwachtingen van ouders voor hun kind beginnen al bij groep drie, soms nog eerder.’

Een expert, werkzaam in het onderwijs, geeft aan dat deze druk op steeds jongere leeftijd wordt ervaren: ‘Wij zien meer kinderen in de brugklas met burn-out-verschijnselen. Dan ben je 12-13 jaar en kom je thuis te zitten.’ Experts uit de zorg vertellen dat steeds meer jongeren niet meekomen met de verwachtingen van de maatschappij en psychische problematiek ontwikkelen. Er is een grotere groep schoolverlaters.

De druk om goed te presteren, komt niet alleen vanuit de maatschappij. Ook ouders lijken deze druk meer te hebben. Een medewerker van het sociale wijkteam vertelt dat ouders veeleisender zijn geworden: ‘De verwachtingen van ouders voor hun kind beginnen al bij groep drie, soms nog eerder.’ Deze ontwikkeling wordt vooral gezien bij hoogopgeleide ouders. Doordat ouders ook steeds vaker prestatiedruk en sociale druk ervaren, worden kinderen vaker als bijzaak gezien, wat kan leiden tot meer sociale en emotionele problematiek.

Echtscheidingen in Stadshagen
Verder beïnvloeden complexe gezinssituaties de kans op sociale en emotionele problematiek in Zwolle. De experts uit het zorg- en welzijnsdomein benoemen voornamelijk de gevolgen van complexe echtscheidingen. Die zorgen vaak voor loyaliteitsconflicten bij kinderen. Een jongerenwerker vertelt dat niet alleen complexe echtscheidingen schadelijk zijn voor een kind, ook ‘gewone’ echtscheidingen kunnen veel problematiek meebrengen. De gevolgen hiervan verschillen wel per wijk, nuanceert een beleidsmedewerker. Een echtscheiding in Diezerpoort lijkt minder problemen met zich mee te brengen dan in Stadshagen. In de laatste wijk hebben gezinnen vaker een kleiner netwerk en zijn echtscheidingen vaak complexer.

In negen van de twintig wijken is er sprake van een negatief opvoedklimaat. De vijf wijken die het meest negatieve opvoedklimaat hebben, liggen centraal in de gemeente Zwolle.

Een andere vorm van een complexe gezinssituatie is een gezin dat een vluchtelingenachtergrond heeft. Dit soort gezinnen zijn steeds meer aanwezig in Zwolle. De ouders in deze gezinnen hebben vaak een bepaald trauma waar kinderen sterk door worden beïnvloed. Zo komt het voor dat kinderen de internaliserende problematiek van hun ouders overnemen.

In negen van de twintig wijken is er sprake van een negatief opvoedklimaat. De vijf wijken die het meest negatieve opvoedklimaat hebben, liggen centraal in de gemeente Zwolle en zijn Dieze-Oost/Indische buurt, Binnenstad/Kamperpoort, Holtenbroek, DiezeWest en Aa-landen. In vergelijking met de vijf slechts scorende wijken qua opvoedklimaat (Dieze-Oost/Indische buurt, Binnenstad/Kamperpoort, Holtenbroek, DiezeWest en Aa-landen) komen er met over het deelthema ‘overlast’ deels andere wijken naar voren die het slechtst scoren. De vijf slechtst scorende wijken zijn namelijk Dieze-West, Stadshagen-Milligen, Holtenbroek, Stadshagen-Frankhuis en Westenholte.

Vechtpartijen op straat
Travers Welzijn heeft een aantal zorgwekkende signalen opgetekend die duiden op (risicofactoren voor) externaliserende problematiek onder jongeren in de gemeente Zwolle:

Jongeren gebruiken bepaalde middelen (alcohol, softdrugs, lachgaspatronen, 3MMC/4MMC en harddrugs) op steeds jongere leeftijd.
Ook het aantal jongeren dat hierin dealt, neemt toe
Naast middelengebruik zijn er zorgen over verslavend gokgedrag onder jongeren
Steeds meer jongeren zijn illegaal in het bezit van wapens, zoals vuurwapens, alarmpistolen, boksbeugels, messen met groot lemmet, tasers en ploertendoders. Het betreft veelal jongeren die afkomstig zijn uit een sociaal/maatschappelijk kwetsbare positie die zich op deze manier willen beschermen
Het aantal agressieve uitspattingen en bedreigingen onder (groepen) jongeren neemt toe. Zo neemt het aantal groepen jongeren, dat met elkaar op straat vecht, toe. Zij worden hiervoor opgeroepen op sociale media. In stadsdeel Noord zijn er twee actieve jeugdgroepen die zich hiermee bezighouden. De hardheid van deze gevechten neemt toe

Zwolle doet het slechter in vergelijkingen met soortgelijke gemeentes, schrijven de onderzoekers. Cijfers van de politie maken het aantal meldingen van jeugdoverlast per voornoemde gemeente inzichtelijk voor de periode 2012-2019. Wat opvalt, is dat het aantal meldingen van jeugdoverlast in vier van de zes gemeenten aanzienlijk is afgenomen in tegenstelling tot de situatie in de gemeente Zwolle. Daar is het aantal meldingen van jeugdoverlast nagenoeg gelijk gebleven. Alleen in Maastricht is de geregistreerde overlast toegenomen.

Voor de 9 jeugdigen die behoren tot de jonge aanwas, geldt dat het om 8 jongens gaat. De negen jeugdigen zijn 15, 16 en 17 jaar. Gemiddeld plegen deze negen jongeren 27 misdrijven per persoon.

De twee meest opvallende resultaten hebben betrekking op drugs- en vuurwapenmisdrijven. In de gemeenten Dordrecht, Emmen, Haarlemmermeer en Maastricht is hiervoor een daling waar te nemen, terwijl er in de gemeenten Zwolle en Zaanstad een toename is te zien. Hierdoor is van de zes gemeenten die onderzocht zijn het aandeel jongeren dat verdacht is van de handel in harddrugs het hoogst in de gemeente Zwolle.

Rising stars in crimineel Zwolle
De politie heeft 105 van de 4.755 jeugdigen op basis van zelf opgestelde criteria kunnen categoriseren als type dader, te weten:

– 48 daders zijn te typeren als Rising Star
– 29 als Harde Kern
– 19 als Criminal Locals
– 9 als Jonge Aanwas

Voor de 9 jeugdigen die behoren tot de jonge aanwas, geldt dat het om 8 jongens gaat. De negen jeugdigen zijn 15, 16 en 17 jaar en wonen in de buurten Aa-landen-Midden, Gerenbroek, Gerenlanden, Hogenkamp, Holtenbroek IV, Schoonhorst en Wipstrik-Zuid. In totaal hebben deze negen jongeren 243 van de 17.454 delicten gepleegd. Ze plegen gemiddeld 27 misdrijven per persoon.

Volgens de experts uit het onderwijs en jongerenwerk uit de verharding zich ook in het vaker dragen van wapens door jeugdigen. Een jongerenwerker zegt hierover: ‘Het zit in een escalerende modus.’ Een medewerker van een sociaal wijkteam geeft aan dat ze basisschoolleerlingen tegenkomt die aardappelschilmesjes bij zich dragen.

Kijkende naar het gedrag van de jeugdigen in Zwolle herkennen experts uit het onderwijs en zorg en welzijn de verhardende ontwikkeling, omdat zij op steeds jongere leeftijd meer extreem gedrag laten zien. Zo zijn de instapdelicten zwaarder en raken zij vaker betrokken bij gewelds- en drugscriminaliteit. Volgens de experts uit het onderwijs en jongerenwerk uit de verharding zich ook in het vaker dragen van wapens door jeugdigen. Een jongerenwerker zegt hierover: ‘Het zit in een escalerende modus.’ Vooral in het onderwijs is de verharding goed terug te zien. Een medewerker van een sociaal wijkteam geeft bijvoorbeeld aan dat ze in haar werk basisschoolleerlingen tegenkomt die aardappelschilmesjes bij zich dragen. Volgens de experts komt de verharding onder meer door de aanwezigheid van negatieve rolmodellen.

Lachgas
Drugsgebruik lijkt te zijn genormaliseerd in Zwolle. Er worden veel soorten drugs gebruikt in de stad: wiet, lachgas, cocaïne, amfetamine, xtc en 3-MMC12. Jeugdagenten, wijkmanagers en medewerkers in het onderwijs vertellen dat vooral lachgas ontzettend populair is onder jongeren.
Een onderwijsmedewerker vertelt dat de kinderen van 15 jaar, die zij in haar klas heeft, allemaal weten bij wie en waar ze drugs kunnen kopen. Ook zien medewerkers uit de zorg meer verslavingsproblematiek.

Straatdealers van 12 jaar
De oudere garde gebruikt de jonge aanwas voor snel geld. Zij zetten ze bijvoorbeeld in als koeriers om drugspakketten rond te brengen. Deze jongeren zijn rond de vijftien jaar, soms zitten er ook straatdealers tussen van twaalf jaar. De jonge aanwas vindt de drugswereld aanlokkelijk door de status, de spanning en het geld. Meerdere experts vergelijken het verkopen van drugs met een baantje in de supermarkt. In een kwartier hebben de jongeren namelijk honderd euro verdiend door de verkoop van drugs, terwijl zij daar in de supermarkt veel meer uren voor moeten werken. Deze verleiding wakkert extra aan doordat de pakkans op de verkoop van drugs niet groot is.

Stadshagen wordt door de experts beschreven als een wijk met veel jeugd en veel overlast. Jongeren hangen op straat omdat er weinig te doen is in de wijk, maar er komen ook jongeren uit de wijken Holtenbroek en Aa-landen naar de wijk Stadshagen om op straat te hangen.

Stadshagen wordt door de experts beschreven als een wijk met veel jeugd en veel overlast. Jongeren hangen op straat omdat er weinig te doen is in de wijk, maar er komen ook jongeren uit de wijken Holtenbroek en Aa-landen naar de wijk Stadshagen om op straat te hangen. Dit veroorzaakt veel overlast gevend gedrag, voornamelijk in Twistvlietpark.

Winkelcentrum Holtenbroek
Holtenbroek wordt omschreven als een multiculturele wijk waar de straatcultuur een gewoonte is. Er is veel armoede in de wijk. De experts omschrijven Holtenbroek als een wijk waar veel jeugdcriminaliteit plaatsvindt. Vooral de drugscriminaliteit is hoog in Holtenbroek. Dit komt volgens een wijkmanager doordat de jeugdgroep, waarvan bekend is dat ze actief zijn in de drugshandel, woonachtig is in deze wijk. In Holtenbroek wordt ook jonge aanwas geronseld. De hotspots in Holtenbroek zijn diverse plekken bij het winkelcentrum en WestAs park.

De wijken Diezerpoort, Indische buurt en Kamperpoort kennen volgens de experts een volkskarakter. Er is weinig geld en de wijken zijn gesloten gemeenschappen. In Diezerpoort wordt het hoogste aantal reclasseringsmaatregelen aan jongeren ouder dan 18 jaar opgelegd. De jongerenwerkers geven aan dat de jongeren uit de volksbuurten een hoge positie hebben op de hiërarchische ladder in groepen, omdat ze van huis uit hebben meegekregen harder te zijn en voor zichzelf op te komen

Steeds jonger illegale wapens
Uit de deskresearch is naar voren gekomen dat de jongeren in Zwolle op steeds jongere leeftijd alcohol en drugs gebruiken en steeds meer illegale wapens bezitten. Verder zijn er onder experts zorgen over verslavend gokgedrag van de jongeren en is het aantal agressieve bedreigingen en confrontaties onder jongeren toegenomen.

Vervolgens is gekeken naar de wijken in Zwolle waar de meeste risicofactoren aanwezig zijn op overlast gevend en crimineel gedrag. Dit zijn Binnenstad, Dieze-Oost, Dieze-West, Holtenbroek, Indische buurt en Kamperpoort. Een tweetal wijken komen ook terug wanneer wordt gekeken naar de wijken waar de meeste overlast plaatsvindt: Dieze-West, Holtenbroek, Stadshagen-Milligen, Stadshagen-Frankhuis en Westenholte.

Jeugdigen laten namelijk op steeds jongere leeftijd meer extreem gedrag zien. De instapdelicten zijn zwaarder en zij raken vaker betrokken bij gewelds- en drugscriminaliteit. Dit komt mede doordat tegenwoordig alles draait om status en geld.

De politiecijfers gaan in op de omvang en aard van overlast gevend en wetsovertredend gedrag. Daaruit blijkt ten eerste dat het aantal meldingen van jeugdoverlast in de periode 2012-2019 nagenoeg gelijk is gebleven in de gemeente Zwolle, terwijl dit aantal in vergelijkbare gemeenten aanzienlijk is afgenomen in dezelfde periode. Overlastmeldingen komen met name uit de stadsdelen Midden en West, waarbij voor stadsdeel West de wijk Stadshagen eruit springt.

Voor de periode 2010-2019 geldt dat het aantal verdachten tot 25 jaar voor strafbare feiten is afgenomen met ruim 30 procent. De aard van deze strafbare feiten is wel veranderd. Zo is het aantal ‘geweldsmisdrijven’, ‘vermogensmisdrijven’ en ‘vernieling en openbare orde misdrijven’ afgenomen, terwijl het aantal ‘drugsmisdrijven’ en ‘vuurwapenmisdrijven’ in de gemeente Zwolle is toegenomen.

Ten eerste is er volgens hen een afname in de jeugdcriminaliteit, maar vindt er tegelijkertijd een verharding plaats. Jeugdigen laten namelijk op steeds jongere leeftijd meer extreem gedrag zien. De instapdelicten zijn zwaarder en zij raken vaker betrokken bij gewelds- en drugscriminaliteit. Dit komt mede doordat tegenwoordig alles draait om status en geld. Hierbij beïnvloeden negatieve rolmodellen, die deze status en geld al hebben, de jeugdigen.

Online
Een andere ontwikkeling is dat criminaliteit steeds vaker in een online omgeving voorkomt. Naast dat de online criminaliteit is toegenomen, althans dat vermoeden de experts, kan de zogenaamde straatcriminaliteit, zoals drugshandel, sneller, gemakkelijker en anoniemer uitgevoerd worden in een online omgeving. De laatste ontwikkeling is dat problematische jeugdgroepen versmolten raken. Deze versmelting vindt niet alleen plaats doordat meerdere culturele achtergronden een plaats innemen bij een jeugdgroep, maar ook omdat de jeugdgroepen wijk overstijgend en fluïde zijn. Bij de criminele (drugs) groepen speelt rivaliteit een grote rol.

Lees hier het hele rapport van Bureau Beke.