Vluchtelingen in IJsselhallen moeten wél geld krijgen
De bevolking van Zwolle krijgt vanavond informatie over het rigoureuze besluit om maximaal 400 vluchtelingen in de IJsselhallen te plaatsen. Veel inwoners zijn het niet eens over de plek van de opvang en vrezen bovendien voor aantasting van hun veiligheid op straat. Is die zorg terecht? Uit onderzoek blijkt van wel én van niet. Maar ook blijkt dat de Zwolse politiek er beter aan doet om de vluchtelingen in de IJsselhallen geld te geven om criminaliteit tegen te gaan.
Het meest aansprekende onderzoek over het verband tussen criminaliteit en asielzoekers in Nederland werd gedaan in Groningen in 2001. De toenmalige burgemeester Jacques Wallage meldde dat uit de resultaten van dat onderzoek, met de titel ‘Asielzoekers Crimineler?’, bleek dat vluchtelingen tot vijf keer zo crimineel zijn als Nederlanders. Het ontlokte de burgervader (PvdA) een citaat dat er wat hem betreft te veel criminele asielzoekers zijn die het draagvlak voor de opvang ondermijnen. En hij koppelde er een politiek oordeel aan: vluchtelingen moeten sneller uit de asielprocedure worden gezet.
VVD’er Henk Kamp vond op basis van het rapport dat criminele asielzoekers het land uit moesten worden gezet ‘met stoom en kokend water’.
De uitspraken sloegen in als een bom. Helemaal omdat het een geheim rapport bleek te zijn, waarvan de conclusies waren uitgelekt. Groningen wilde niet meewerken om het complete onderzoek in de openbaarheid te brengen, ook niet toen de zaak tot op landelijk niveau uit de hand dreigde te lopen. De toenmalige staatssecretaris wilde dat Groningen alsnog tot openbaarheid overging. Wallage schreef terug: ‘Wanneer ik nu deze rapportage alsnog openbaar zou maken, zou dat een ernstige belasting vormen voor de wijze waarop de driehoek (burgemeester, politie en justitie, red) in de toekomst geïnformeerd zou worden. Ik acht dat niet verantwoord.’
De Tweede Kamer omarmde de conclusies van Wallage voor een groot deel. PvdA, CDA en VVD zetten de discussie over criminele asielzoekers op scherp. VVD’er Henk Kamp vond dat criminele asielzoekers zo snel mogelijk door de procedure moesten en het land moeten worden uitgezet, en voegde daar aan toe: ‘met stoom en kokend water.’
En dus was de geest uit de fles, zonder dat de bevolking inzicht kon krijgen hoe crimineel vluchtelingen bij hun in de buurt nu daadwerkelijk zijn. Was het georganiseerde misdaad, waren het high impact crimes of was er sprake van kleine overtredingen? Niemand wist het, maar het ‘frame’ dat asielzoekers in hun buurt criminelen waren, bleef bestaan.
Volgens een tweede onderzoek bestond 75 procent van de criminele activiteiten van vluchtelingen in een wijk uit winkeldiefstal.
Dat zorgde voor een tegenreactie van andere onderzoekers, onder leiding van criminoloog Willem de Haan. Hij onderzocht met zijn team alle incidenten die een jaar lang waren gemeld over de bewoners van een Gronings asielcentrum, waar 400 vluchtelingen zaten, net zoveel als er maximaal in de IJsselhallen zullen worden gehuisvest.
De Haan en zijn groep schreven in hun rapport ‘Vreemd en Verdacht’ dat er geen bewijzen zijn voor georganiseerde misdaad. Vijftien van de vierhonderd bewoners kwamen in een jaar tijd in aanraking met de politie, één daarvan verscheidene keren. In 75 procent van de gevallen betrof het winkeldiefstal, en van ernstige, gewelddadige criminaliteit was geen sprake. Wat De Haan niet had gedaan was de criminaliteit van de asielzoekers afzetten tegen de ‘gewone’ bevolking.
Opmerkelijk in het onderzoek van De Haan – ook voor de situatie in Zwolle – was dat de leefomstandigheden in de asielcentra bijdroegen aan crimineel gedrag. Asielzoekers kregen te weinig geld en gingen daarom uit stelen. Dat was de reden dat kleine incidenten voor spanningen leidde tussen de vluchtelingen en de lokale bevolking.
Dus is de vraag gerechtvaardigd: moeten de asielzoekers die langer in de IJsselhallen verblijven niet gewoon een financiële bijdrage krijgen?
Hoewel het in dit onderzoek om permanente bewoning ging en de IJsselhallen slechts een tijdelijke opvangplek is, kunnen de resultaten wellicht bijdragen tot een ander oordeel van de Zwolse politiek. De vluchtelingen in de IJsselhallen krijgen namelijk géén geld. Er wordt ontbijt, lunch en diner voor ze verzorgd en verder krijgen ze niets. Sommigen van hen hebben zelf nog geld op zak, maar anderen misschien niet. Uit het rapport van De Haan blijkt dat juist díé laatste groep mensen eerder criminele activiteiten zullen ontplooien. Dus is de vraag gerechtvaardigd: zullen de asielzoekers die langer in de IJsselhallen moeten verblijven ook een financiële bijdrage krijgen?
Behalve in Zwolle zijn er nu op veel meer plekken in Nederland tijdelijke opvangplekken gecreëerd voor vluchtelingen van over de hele wereld, in het bijzonder Syrië. De meesten worden opgevangen in oude leegstaande gevangenissen. Bij enkele tijdelijke opvangcentra zijn er her en der problemen tussen asielzoekers en lokale bevolking, maar niet van dien aard dat het al voor grote problemen heeft geleid. Een van de ergernissen in bijvoorbeeld Doetinchem is dat gasten van de opvang door de tuinen van omwonenden lopen om te kijken of er een wifi-verbinding is.
De meesten willen contact hebben met het thuisfront, en het laatste nieuws volgen over ontwikkelingen in de brandhaarden waar zij vandaan komen. Daar lijkt Zwolle van te hebben geleerd, want in de IJsselhallen is er internet beschikbaar en staan er televisies voorgeprogrammeerd met CNN. Nu alleen nog een beetje zakgeld en de kans op spanning tussen de asielzoekers en de lokale bevolking in Zwolle lijkt minimaal.