De dag dat de superoma van Zwolle werd geboren
Het zijn de mooiste berichten van het jaar, vinden wij dan. Bertha Zoomers-Santing uit Zwolle, door haar omstanders een ‘superoma’ genoemd, is 100 jaar geworden. Als klein (verlaat) verjaardagscadeau doken wij de kelder in om de kranten door te spitten op zoek naar de staat van het land op de dag dat de trotse bewoner van Zwolle werd geboren, 15 september 1914.
De dag dat Bertha Zoomers voor het eerst het levenslicht zag stond in het teken van twee belangrijke nieuwsfeiten: de Eerste Wereldoorlog én Prinsjesdag van 1914. De opening van Het Nieuws van den Dag was de oorlogsbelasting. Er valt te lezen: ‘Verscheidene commissies, vereenigingen en particulieren, een beroep doende op de thans onmisbare en haast vanzelfsprekende offervaardigheid van al wie iets te missen heeft, leggen er nadruk op, dat deze buitengewone lasten zooveel maar eenigszins mogelijk is verdeeld behooren te worden overeenkomstig ieders draagkracht. (…) Alle edelmoedigheid, alle aandrift om te helpen, nu zooveel bange zorg de wereld benauwt en zooveel ellende nog in ’t verschiet ligt, zou gedoofd en versmoord worden indien het liefdebetoon — die lichtende keerzijde van de oorlogs-razernij — van den aanvang af gekluisterd werd aan den strakken, onafwijsbaren plicht. Laat hen die met milde hand hun medemenschen willen bijstaan, toch vrijelijk aan hun opwelling gehoor geven!’
Dat waren nog eens andere tijden dan een procent lastenverzwaring hier of een belastingverlaging daar.
Ook leken er goede berichten over de oorlog te zijn op de eerste dag van Bertha Zoomers. Want volgens de laatste telegrammen in de krant maakte het Duitse leger een terugtrekkende beweging. ‘De vijand zet den terugtocht over het geheele front voort. Op den westervleugel, van Nancy tot de Vogezen, is de terugtocht der Duitschers algemeen. Op het laatst van den dag was dit deel van het Fransche grondgebied geheel ontruimd.’
Toch was het slechts schijn. De Eerste Wereldoorlog was nog maar een paar maanden echt begonnen en zou duren tot november 1918. De eerste vier jaren van het leven van de superoma in Zwolle werden geteisterd door ‘een verschrikkelijke oorlog’, zoals Koninging Wilhelmina op de geboortedag van Bertha Zoomers in de Troonrede opmerkte. Die begon zo: ‘Onder zeer buitengewone omstandigheden kom ik heden weder in Uw midden. Wij zijn allen vervuld door de gedachte dat een verschrikkelijke oorlog een groot deel der beschaafde wereld teistert. Ons land is dientengevolge in een toestand geraakt, welke nog steeds onafgebroken waakzaamheid eïscht; ik mag echter dankbaar vaststellen dat onze vriendschappelijke betrekkingen met alle mogendheden ongestoord zijn gebleven. De volstrekte neutraliteit, die Nederland in acht neemt en met al zijn krachten zal handhaven, is tot dusver op geen enkele wijze geschonden. Tot mijne groote voldoening werd de mobilisatie van zee- en landmacht zonder eenige stoornis in minder dan den daarvoor vastgestelden tijd voltooid. Beide deelen onzer weermacht vervullen, met den besten geest bezield, hun vaak zware taak.’
Economisch leek de oorlog nog geen vat te krijgen op de staat van het land. Slimme ondernemers boden op de geboortedag van Bertha Zoomers boeken aan over de oorlog tussen Duitsland en Frankrijk, 40 jaar geleden. ‘Vol met platen’, stond er te lezen. En slechts voor 2,25 gulden. Ook vacatures waren er nog volop, er werden vooral mensen voor de banketbakkerij gezocht én huishoudsters. Het gevraagde profiel, toen nog: ‘Een simpele keukenmeid.’