Onderzoek: toename extremisme en maatschappelijke onrust in Zwolle
De maatschappelijke onrust in Zwolle is de afgelopen jaren fors toegenomen. Dit blijkt uit een recent onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen naar extremisme, radicalisering en spanningen in de regio IJsselland. Sinds de coronapandemie neemt het aantal protesten en anti-overheidssentimenten toe, terwijl ook extremistische netwerken – zoals soevereine burgers – steeds zichtbaarder worden. Wat betekent dit voor Zwolle?
Meer demonstraties en toenemende polarisatie
De onderzoekers constateren dat Zwolle een forse stijging van het aantal demonstraties heeft doorgemaakt. In de periode 2016-2019 werden in de stad 47 demonstraties aangemeld, terwijl dit aantal in de jaren 2020-2023 meer dan verdubbelde naar 110. De protesten richten zich op uiteenlopende thema’s zoals coronamaatregelen, stikstofbeleid, klimaat, asielopvang en maatschappelijke ongelijkheid. De coronapandemie heeft als een katalysator gewerkt. Mensen zijn harder geworden in hun standpunten, en de polarisatie is toegenomen. Dit zien we niet alleen landelijk, maar ook lokaal in Zwolle, stelt het onderzoek.
Soevereine burgers actief in de regio
Een opvallende trend is de aanwezigheid van zogenoemde soevereine burgers in Zwolle en omgeving. Dit is een beweging die de autoriteit van de Nederlandse overheid niet erkent. Uit het onderzoek blijkt dat een kleine, radicale groep binnen deze beweging zelfs voorbereidingen trof voor een gewelddadige confrontatie met de overheid. In 2024 werden vier inwoners uit Deventer en Wijhe gearresteerd op verdenking van terrorisme. Hoewel de meeste soevereinen zich vreedzaam opstellen, maken autoriteiten zich zorgen over de ondermijnende werking van hun gedachtegoed. De politie houdt daarom de ontwikkelingen nauwlettend in de gaten.
Jihadistische netwerken en extremisme in Zwolle
Zwolle is al langer in beeld als locatie waar extremisme een rol speelt. De stad heeft enkele jihadistische uitreizigers gekend, waaronder twee vrouwen die zich aansloten bij IS. Daarnaast is de enige terroristenafdeling (TA) voor vrouwelijke gedetineerden in Nederland gevestigd in de Zwolse gevangenis. Dit maakt de stad tot een belangrijke schakel in de nationale aanpak van radicalisering.
Rechts- en links-extremisme: beperkt, maar aanwezig
Het rapport wijst erop dat rechts-extremisme in Zwolle en omgeving beperkt voorkomt, maar online wél in beweging is. Racistische en antisemitische uitingen duiken af en toe op in de stad. Ook zijn er enkele meldingen van extreemrechtse groeperingen die proberen voet aan de grond te krijgen. Aan de andere kant van het spectrum zijn er ook links-extremistische bewegingen actief. Klimaatgroepen zoals Extinction Rebellion en antifascistische organisaties organiseren met enige regelmaat protesten in Zwolle, met wisselende impact op de openbare orde.
Lokale aanpak en preventie
De gemeente Zwolle werkt samen met politie, het Zorg- en Veiligheidshuis IJsselland (ZVH) en andere instanties om radicalisering en extremisme te signaleren en tegen te gaan. De aanpak richt zich niet alleen op extremisme zelf, maar ook op het verminderen van polarisatie en maatschappelijke spanningen. Toch liggen er uitdagingen. De onderzoekers waarschuwen dat de bewustwording over extremisme en radicalisering binnen lokale overheden soms tekortschiet. Dit kan gevolgen hebben voor het beschikbare budget en de capaciteit om effectief in te grijpen.
Wat betekent dit voor Zwolle?
Hoewel het onderzoek benadrukt dat extremisme in Zwolle beperkt voorkomt, is het wel een diffuus en onvoorspelbaar fenomeen. De onderzoekers pleiten voor een gerichte, lokale aanpak om radicalisering te voorkomen en maatschappelijke spanningen te verminderen. De komende tijd zal de gemeente Zwolle blijven investeren in samenwerking tussen instanties en het verbeteren van signaleringsstructuren. Daarnaast wordt gekeken naar mogelijkheden om inwoners bewuster te maken van de gevaren van radicalisering en extremisme.