Stadsmuseum ANNO in Zwolle onder vuur na vernietigend oordeel
Stadsmuseum ANNO in Zwolle ligt zwaar onder vuur na harde kritiek van zowel de BIS-adviescommissie als onderzoeksbureau Berenschot. De organisatie ontvangt jaarlijks ruim 1,2 miljoen euro subsidie, maar kreeg een vernietigend rapport over de zakelijke kant van het museum. Volgens Berenschot is ‘een brede reset onvermijdelijk’.
Forse kritiek op museaal concept en bedrijfsvoering
In het rapport van Berenschot, dat op verzoek van de gemeente is opgesteld, worden meerdere fundamentele knelpunten benoemd. ‘ANNO heeft een ingewikkeld museaal concept gekozen bij de start. Het is een stapeling van functies die weinig samenhang vertonen. Is het een erfgoedcentrum, een klassiek museum, een archief, een VVV-informatiepunt of zelfs een winkel? Het wekt bij bezoekers de indruk van een bedrijfsverzamelgebouw of een “shop in shop”’. Ook bij de vaste opstelling in het Drostenhuis zijn vraagtekens gezet: ‘Onduidelijk is welke Zwolse verhalen verteld worden en wat de samenhang is. Bezoekers krijgen te weinig waar voor hun geld. Kritische recensies zijn makkelijk te plaatsen en negatieve ervaringen slaan terug op het imago van ANNO’.
Hoe presteert Stadsmuseum ANNO ten opzichte van andere stadsmusea?
- Bezoekers: In 2023 ontving ANNO 10.000 betalende bezoekers. Ter vergelijking: vergelijkbare stadsmusea trekken doorgaans (veel) meer publiek. In 2024 steeg het aantal bezoekers tot 14.000, mede door de invoering van de Museumkaart.
- Inkomstenstructuur: ANNO was in 2023 voor 76% van de inkomsten afhankelijk van structurele subsidie van de gemeente Zwolle (in 2024 73%). Andere stadsmusea zijn minder afhankelijk van subsidie en genereren meer inkomsten uit entree, horeca en fondsen.
- Horeca: De horeca van ANNO draaide in 2023 verlies. Er stond ongeveer 2 fte op de loonlijst voor horeca, terwijl de netto opbrengst ongeveer €60.000 bedroeg.
- Educatie: De inkomsten uit educatie bedragen jaarlijks €8.000, terwijl de kosten hiervoor op €65.000 liggen. Ook dit deel is verlieslatend.
- Personeelslasten: ANNO heeft, gelet op het publieksbereik, relatief veel personeel. Het aandeel personeelslasten ligt met 40-45% van de totale kosten wel binnen de bandbreedte van andere musea.
- Huisvestingslasten: De huisvestingslasten waren in 2023 goed vergelijkbaar met andere musea: 18% van de totale kosten (gemiddeld ligt dat bij musea tussen 20% en 25%).
- Organisatie: ANNO kent veel personeelsverloop (30% in 2023 en bijna 50% in 2024). Bij vergelijkbare musea is de teamstabiliteit doorgaans groter, wat samenwerking en netwerken ten goede komt.
- Toezicht: Voor de Raad van Toezicht was een vergoeding opgenomen, terwijl toezicht bij andere vergelijkbare musea vrijwel altijd onbezoldigd gebeurt.
Bron: Berenschot Rapportage bevindingen onderzoek ANNO 12 mei 2025
Financiële situatie zorgelijk
De financiële situatie van het museum is volgens Berenschot ronduit zorgelijk. ‘Het voortbestaan van ANNO is puur kijkend naar de actuele financiële situatie in het geding’. Ondanks een forse verhoging van de gemeentelijke subsidie, wordt er voor de komende jaren gerekend op tekorten. ‘Als er niet wordt ingegrepen kan het niet anders dat het museum in 2025 liquiditeitsproblemen zal krijgen’. In 2023 was ANNO voor 76% van de inkomsten afhankelijk van gemeentelijke subsidie, in 2024 was dat 73%. De bezoekersaantallen zijn laag en de horeca en educatie zijn verlieslatend.
Ook op organisatorisch gebied zijn er grote zorgen. ‘De samenwerking tussen de partners verloopt niet goed. Het brede en hybride museale concept en de niet goed functionerende samenwerking tussen drie partijen maken de profilering en de positionering van ANNO ingewikkeld. ANNO opereert solistisch en is naar binnen gekeerd. De andere twee partners zijn nauwelijks betrokken bij de programmering, voelen zich geen “eigenaar” van ANNO en eisen hun aandeel niet op’.
BIS-commissie negatief over verbeterplan
Na het negatieve advies over de subsidieaanvraag voor de periode 2025-2028 werd van ANNO een verbeterplan geëist. De BIS-adviescommissie oordeelde opnieuw vernietigend: ‘Het verbeterplan is een procesmatige beschrijving om van de huidige situatie naar de gewenste situatie te komen, maar de route ernaar toe wordt niet concreet gemaakt. De BIS-adviescommissie mist daadkracht in de organisatie en constateert dat er het afgelopen jaar geen stappen naar een betere “zakelijke kwaliteit” zijn gezet’. Ook de begroting is volgens de commissie niet onderbouwd en een marketingplan ontbreekt.
College grijpt in en stelt uitstel en voorwaarden
Het college van B&W heeft uiteindelijk besloten ANNO uitstel te verlenen voor het opleveren van een nieuw verbeterplan. Dit moet uiterlijk eind november 2025 klaar zijn, opgesteld samen met een externe deskundige en op basis van aangescherpte gemeentelijke kaders. ‘Het fundament opnieuw leggen’ is daarbij het uitgangspunt, waarbij de toekomst van het museum aan strenge eisen is verbonden.